Bajt – podstawowa jednostka danych w informatyce

Czym jest bajt?

Bajt (ang. byte) to standardowa jednostka danych w informatyce, składająca się z 8 bitów. Bajt jest najmniejszą porcją informacji, którą większość komputerów potrafi przetwarzać i adresować bezpośrednio.

W praktyce bajt służy do zapisu:

• pojedynczego znaku tekstowego,
• małej liczby całkowitej,
• fragmentu obrazu lub dźwięku,
• elementów struktur danych.

Bajt a bit – kluczowa różnica

Podstawowa zależność, którą warto zapamiętać:

1 bajt (B) = 8 bitów (b)

Bit może przyjmować wartość 0 albo 1. Bajt natomiast, jako zbiór 8 bitów, może reprezentować:

2⁸ = 256 różnych wartości (od 0 do 255).

To właśnie ta liczba sprawia, że bajt jest tak wygodny — pozwala zapisać litery, cyfry, znaki specjalne lub niewielkie liczby w jednym „pakiecie”.

Dlaczego bajt ma 8 bitów?

Historycznie bajt nie zawsze miał 8 bitów — w początkach informatyki spotykano bajty 6-, 7- czy 9-bitowe. Z czasem jednak 8 bitów okazało się najlepszym kompromisem:

• 256 możliwych wartości wystarczało na znaki i liczby,
• 8 jest potęgą dwójki — idealne dla elektroniki cyfrowej,
• łatwo dzielić i grupować dane w pamięci.

Wraz z popularyzacją kodu ASCII i architektur komputerów osobistych bajt 8-bitowy stał się światowym standardem.

Bajt w praktyce komputerowej

W codziennym użytkowaniu komputera niemal wszystko jest liczone w bajtach:

• rozmiar plików (np. 350 KB, 2 MB, 4 GB),
• pamięć RAM (np. 16 GB),
• pojemność dysków (np. 1 TB),
• bazy danych i logi systemowe.

Systemy operacyjne adresują pamięć właśnie bajtami, dlatego mówi się, że komputer jest „bajtowo adresowalny”.

Bajt a kodowanie znaków (ASCII, Unicode)

W klasycznym ASCII jeden znak zajmuje 1 bajt. Dzięki temu można było zapisać 128 (a później 256) znaków: litery alfabetu, cyfry i podstawowe symbole.

Współczesne systemy używają Unicode (najczęściej UTF-8), gdzie:

• znaki ASCII nadal zajmują 1 bajt,
• polskie znaki (ą, ć, ł…) zajmują zwykle 2 bajty,
• emoji mogą zajmować 4 bajty.

To wyjaśnia, dlaczego pliki tekstowe z emoji są większe niż te same pliki zawierające tylko litery alfabetu.

Bajty w pamięci i plikach

Każdy plik to po prostu sekwencja bajtów. System plików nie „wie”, czy dany bajt jest literą, pikselem czy fragmentem programu — to aplikacja nadaje tym bajtom znaczenie.

Przykładowo:

• plik tekstowy → bajty interpretowane jako znaki,
• obraz → bajty jako kolory pikseli,
• program → bajty jako instrukcje procesora.

Jednostki większe od bajta

Bajt jest punktem wyjścia do większych jednostek:

• 1 KB = 1000 B (dziesiętnie)
• 1 MB = 1000 KB
• 1 GB = 1000 MB
• 1 TB = 1000 GB

W systemach operacyjnych często spotyka się też wersje binarne: KiB, MiB, GiB, gdzie:

• 1 KiB = 1024 B
• 1 MiB = 1024 KiB
• 1 GiB = 1024 MiB

To właśnie ta różnica powoduje, że „dysk 1 TB” w systemie wygląda jak ok. 931 GiB.

Bajty a prędkość internetu

Prędkość internetu podaje się zazwyczaj w bitach na sekundę (Mb/s), a nie w bajtach. Dlatego rzeczywista prędkość pobierania plików (MB/s) jest około 8 razy mniejsza.

Przykład:

• łącze 200 Mb/s → maks. ok. 25 MB/s,
• łącze 600 Mb/s → maks. ok. 75 MB/s.

Najczęstsze błędy i nieporozumienia

• mylenie B (bajtów) z b (bitami),
• oczekiwanie, że 100 Mb/s = 100 MB/s,
• traktowanie KB i KiB jako tego samego,
• zakładanie, że każdy znak tekstu zajmuje 1 bajt (Unicode!).

FAQ

Ile bitów ma bajt?

Standardowo 8 bitów.

Czy bajt zawsze ma 8 bitów?

W nowoczesnej informatyce – tak. Historycznie bywało inaczej, ale dziś 8-bitowy bajt to globalny standard.

Czy 1 znak = 1 bajt?

Tylko w ASCII. W Unicode jeden znak może zajmować od 1 do 4 bajtów.

Podsumowanie

Bajt to podstawowa, praktyczna jednostka danych w informatyce. Składa się z 8 bitów i pozwala reprezentować znaki, liczby oraz fragmenty danych. Zrozumienie bajta ułatwia interpretację rozmiarów plików, pamięci, dysków oraz realnych prędkości internetu.